Ks. Bp Senior Stanisław Napierała poświęcił skarbiec
Bp senior Stanisław Napierała poświęcił skarbiec w kaliskim Sanktuarium św. Józefa. Pomieszczenia nad zakrystią, w których znajdują się cenne eksponaty, zostały uroczyście oddane do użytku.
- Dzisiaj tym uroczystym aktem poświęcenia oddajemy do użytku publicznego te pomieszczenia, aby były świadectwem wiary naszych ojców. To wiara w Boga kazała troszczyć się im o to, aby święta liturgia sprawowana w kaliskim sanktuarium miała godną oprawę. Fundatorzy kaliskich dzieł sztuki poniekąd naśladowali w tym Izraelitów, którzy na budowę przybytku składali wszystko, co najcenniejsze – powiedział pierwszy biskup kaliski.
Druga część spotkania odbyła się w auli Domu Pielgrzyma, gdzie kustosz sanktuarium ks. prał. Jacek Plota podziękował imiennie wszystkim osobom zaangażowanym w dzieło stworzenia skarbca.
Skarbiec znajduje się nad zakrystią i składa z dwóch pomieszczeń. Pierwotnie była to jedna sala. Podziału na dwa mniejsze wnętrza, określane w historycznych przekazach jako skarbiec i kapitularz, dokonano podczas prac remontowych w 1718 r.
W skarbcu w specjalnie zaprojektowanych gablotach zostały wyeksponowane szaty liturgiczne. Niestety, ze względu na szczupłość przestrzeni, a także kruchość i delikatność jedwabnych tkanin oraz ich wrażliwość na światło, ze zbioru liczącego ponad 400 eksponatów, jednorazowo można zaprezentować kilka tekstyliów. Pozostałe szaty umieszczono w komodach służących do przechowywania dalmatyk i kap. Większość kaliskich szat lub przeznaczonych na nie tkanin, haftów, koronek została złożona jako dary wotywne. Hojnymi darczyńcami byli kaliscy mieszczanie, szlachta i kościelni hierarchowie. Na ekspozycji można oglądać m.in. ornat z legatu abp. gnieźnieńskiego Stanisława Szembeka z okresu po 1721 r. i ornat abp. Teodora Potockiego ofiarowany przez Ludwikę Potocką przed 1785 r. Zachowane w paramentach tkaniny i hafty reprezentują rozmaite style: od renesansu po klasycyzm.
Kolejne eksponaty to wykonane ze szlachetnych kruszców naczynia i przybory liturgiczne. Najstarszym zabytkiem jest romańska patena, zwana „kaliską” ufundowana między 1193 a 1202 r. przez księcia Mieszka III dla klasztoru cystersów w Lądzie. Warto też zwrócić uwagę na gotycki kielich ofiarowany kolegiacie kaliskiej w 1363 r. przez króla Kazimierza III Wielkiego oraz późnogotycką monstrancję z lat 1510-1515, a także barokową monstrancję z ok. 1674 r. Z innych należy wymienić pacyfikał z 2. ćw. XIV w. z barokową stopą z poł. XVII w., puszkę na komunikanty z 2 ćw. XVII w, kielich prepozyta benedyktynów z Kościelnej Wsi z XVIII w. W gablocie wyeksponowano srebrną łyżkę stołową, wtórnie wykorzystywaną jako łyżkę do kadzidła, z sentencją i herbem Lis Sebastiana Łąckiego, kanonika kaliskiego i poznańskiego, między 1601-1626. Na uwagę zasługują również relikwiarze rokokowe ofiarowane przez ks. Stanisława Józefa Kłossowskiego, kustosza kolegiaty kaliskiej, z lat 1752-1764.
W skarbcu można podziwiać oryginał gotyckiego obrazu Matki Boskiej z Dzieciątkiem nazywanego „Madonna od ognia” z 1424 r. Jest to najstarszy zachowany zabytek gotyckiego malarstwa tablicowego w Wielkopolsce. Kolejnym dziełem jest późnogotycka predella ołtarzowa z 1496 r. Na ścianie zawisły portrety arcybiskupów gnieźnieńskich: Stanisław Karnkowskiego, fundatora kaliskiego zespołu jezuickiego, Władysława Łubieńskiego i Teodora Potockiego. Są też portrety: kasztelanowej kaliskiej Marianny z Grudzińskich Zbijewskiej i Ignacego Łuby, kanonika kaliskiego i poznańskiego. Nad wejściem do kapitularza można zobaczyć współczesną kopię zaginionego portretu Stanisława Józefa Kłossowskiego, kustosza kolegiaty kaliskiej w XVIII w.
Dużą gablotę na środku skarbca wypełnia okazały kodeks kantora ufundowany przez prymasa abp. Jana Łaskiego z 1520 r. Jest też dokument wydany przez abp. Wincentego Kota, między 1437-1448 r.
Łącznie w skarbcu znajduje się 759 eksponatów, w tym szaty liturgiczne – 412, inne paramenty - 234, złotnictwo i wyroby z metali nieszlachetnych – 55, malarstwo tablicowe i sztalugowe – 12, rzeźby, księgi i inne – 46.
Spotkanie z okazji otwarcia skarbca ubogaciły wykłady. O odkryciach konserwatorskich w skarbcu mówił Marek Kawczyński, pracujący przy konserwacji pomieszczeń kapitularza i skarbca. Z urządzaniem ekspozycji zapoznała zebranych dr Ewa Andrzejewska. Podała ona ciekawostki związane z procesem dezynfekcji szat liturgicznych przeprowadzonej w Pracowni Restauracji Książki w Bibliotece UAM w Poznaniu. Mówiła też o oczyszczaniu szat z kurzu i szczątków organicznych za pomocą specjalnych odkurzaczy przez studentki kierunku konserwacji tkanin ASP w Warszawie. Szaty poukładane są w porządku katalogowym w komodzie wykonanej wg projektu arch. Adama Gogolewskiego.
Prace adaptacyjne pomieszczeń na skarbiec trwały trzy lata. Pomocą w urządzaniu ekspozycji służyli także: ks. prał. Marian Lewandowski, długoletni dyrektor Muzeum Archidiecezjalnego w Poznaniu i ks. Jarosław Powąska, który udzielał cennych uwag przy aranżacji gablot z kapłańskimi szatami liturgicznymi.
Skarbiec został oddany do użytku dzięki staraniom ks. prał. Jacka Ploty, kustosza Sanktuarium św. Józefa.
Zwiedzanie skarbca będzie możliwe w poniedziałki i piątki w godz. 13.30 – 17.00 począwszy od 4 kwietnia, po uprzednim zapisaniu się w sekretariacie Sanktuarium św. Józefa w Kaliszu.
Tekst: Ewa Kotowska-Rasiak/KAI
